Vua Đồng Khánh – Vị Vua Bù Nhìn Bị Thần Dân Oán Ghét

Vua Đồng Khánh tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Thị và Nguyễn Phúc Ưng Đường. Ông sinh ngày 19 tháng 2 năm 1864, là con trưởng của Kiên Thái vương Hồng Cai, mẹ là Bùi Thị Thanh. Đến năm 2 tuổi, ông được bác ruột của mình là vua Tự Đức nhận làm con nuôi. Sau binh biến năm 1885, vua Hàm Nghi bỏ kinh đô Huế chạy ra Quảng Trị. Xuống Chiếu Cần Vương chống Pháp. Sau đó, triều đình thương lượng cùng thực dân Pháp đưa Ưng Đường lên ngôi. Hãy cùng Hue 75 tìm hiểu về vị vua đặc biệt này nhé.

Nguyên nhân mà Ưng Đường được chọn lên nối ngôi là bởi, Sau khi vua Dục Đức và vua Hiệp Hòa bị phế truất và bị giết, triều đình và hoàng tộc nhà Nguyễn lúc bấy giờ đã nảy ra ý kiến ​​chọn Chánh Mông Ưng Đường làm người nối ngôi. Nhưng hai phó thủ tướng lúc bấy giờ là Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết không hài lòng. Một lý do khác là có nhiều đại thần thân với Pháp lo ngại Chánh Mông Ưng Đường đã lớn tuổi nên có thể khó bảo.

Vì vậy, triều đình đã chọn em trai của ông là Ưng Đăng – tức vua Kiến Phúc khi đó mới 13 tuổi làm người thừa kế ngai vàng. Khi Kiến Phúc mất lại cho Ưng Lịch lúc đó mới 14 tuổi lên thay. Cuối cùng ngai vàng bị bỏ trống sau khi Vua Hàm nghi thoái vị. Triều đình và chính phủ Pháp đã phải chọn Chánh Mông Ưng Đường, khi đó 22 tuổi, làm người thừa kế ngai vàng.

Ngày 6 tháng 8 năm Ất Dậu, Ưng Đường phải sang Khâm sứ Trung kỳ của người pháp để làm lễ lên ngôi. Sau khi  lên ngôi lấy tên là Nguyễn Phúc Biện, niên hiệu là Đồng Khánh, trở thành vị vua thứ chín của triều đại nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Mặc dù đã lên ngôi nhưng ông vẫn không dùng niên hiệu mới. Tất cả công văn, giấy tờ ông đều dùng niên hiệu Hàm Nghi của vị vua tiền nhiệm.

Đối mặt với tình huống kỳ lạ này, các cận thần đã Thái hoàng thái hậu Từ Dũ để xin ban ý chỉ đề nghị nhà vua sử dụng ngay niên hiệu Đồng Khánh của mình ngay lập tức thay vì đợi đến năm sau. Từ tháng 10 âm lịch trở đi gọi là năm Đồng Khánh Ất Dậu, và từ Tết Nguyên Đán lấy làm năm Đồng Khánh nguyên niên. Cho mới mẻ và thống nhất lòng người.

Vốn không phải là vua đi theo đường lối chống Pháp. Vậy nên vào năm 1885, sau khi triều đình Huế bị Pháp đánh bại trong trận Kinh thành Huế. Khiến cho vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết phải chạy trốn vào Quảng Trị. Ngày 9 tháng 7, dưới áp lực của Tôn Thất Thuyết, vua Hàm Nghi buộc phải từ biệt Tam cung để đến Tân Sở. Hàm Nghi ở Tân Sở rồi về vùng xã xa ở Quảng Bình là Minh Hóa và Tuyên Hóa.

Khi ấy chính vua  Đồng Khánh đã đích thân vào Quảng Bình, mới mục đích nhằm dụ Hàm Nghi cùng các quan tùy tùng về, hứa sẽ cho họ cai trị các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh nhưng không thành. Sau đó, Hàm Nghi bị thuộc hạ là Trương Quang Ngọc phản bội, bị Pháp bắt và đày sang Algérie. Đồng Khánh càng thân Pháp bao nhiêu thì phong trào Cần Vương chống Pháp càng lan rộng khắp nơi. Pháp đã phải thừa nhận: “Chưa hề ở xứ nào, thời nào có một ông vua bị thần dân oán ghét như vua bù nhìn Đồng Khánh!”

Đồng Khánh vốn là người theo chủ nghĩa hòa bình với người Pháp. Trong một cuốn sách của Trần Trọng Kim có viết,”Đồng Khánh tính tình hiền lành, hay trang sức và cũng muốn duy tân, ở rất được lòng người Pháp”. Vậy nên sau khi lên ngôi, vua Đồng Khánh gửi thư cho chính phủ Pháp để đáp lễ. Đồng thời ông cũng hứa sẽ mãi mãi giữ trọn tình giao hảo giữa hai nước.

Đồng Khánh có thể nói là vị vua triều Nguyễn đầu tiên chấp nhận sự bảo hộ của Pháp tại Việt Nam. Ông tiếp xúc với văn minh phương Tây, uống rượu vang Bordeaux, uống sữa hộp và mê đồ chơi Pháp. Ông cũng tặng những món đồ này cho Hoàng thân, các phi tần và cung nữ… Tháng 1 năm 1886, theo yêu cầu của người Pháp, Vua Đồng Khánh đã cho phép các nhiếp ảnh gia chụp ảnh. Hai bản sao của bức ảnh Vua Đồng Khánh sau đó đã được rửa sạch. Một bản gửi sang Pháp và bản còn lại do Nhà vua giữ. Ngay cả trước thời vua Tự Đức, các vua Nguyễn với quan điểm riêng cũng không chấp nhận việc chụp ảnh này. Do đó, Đồng Khánh được coi là vị vua đầu tiên cho phép các nhiếp ảnh gia được chụp ảnh.

Theo sử cũ thì Đồng Khánh là ông vua quá nhu nhược, từng bước nhượng bộ quân Pháp và cuối cùng là chấp nhận sự bảo hộ của chính phủ Pháp để trở thành một ông vua bù nhìn. Không lâu sau đó, ngày 28 tháng 1 năm 1889, vua Đồng Khánh băng hà. Ông tại vị từ năm 1885 đến 1889, thọ 25 tuổi. Ông được truy tôn miếu hiệu là Nguyễn Cảnh Tông. Người kế vị ông trở thành vị vua thứ mười của triều Nguyễn chính là Nguyễn Phúc Bửu Lân – tức vua Thành Thái.